Η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής αποτελεί ένα αξιόποινο αδίκημα, το οποίο τιμωρείται με ποινή φυλάκισης διάρκειας έως ενός έτους ή με χρηματική ποινή.
Για να αποδοθεί ευθύνη στο πλαίσιο της παραβίασης της υποχρέωσης διατροφής, απαιτούνται τα εξής στοιχεία:
- Υποχρέωση Διατροφής: Αυτή η υποχρέωση μπορεί να πηγάζει από νόμιμες σχέσεις, όπως η γονική φροντίδα, η σύζυγη σχέση ή η συγγένεια.
- Αθέτηση της Υποχρέωσης: Είναι αναγκαίο ο υπόχρεος να έχει αρνηθεί ή να έχει αμελήσει να καταβάλει τη διατροφή που οφείλει.
- Υπαγωγή σε Εκτελεστό Τίτλο: Η υποχρέωση διατροφής πρέπει να έχει καταγραφεί νομικά, έστω και προσωρινά, μέσω εκτελεστού τίτλου.
Σημειώνεται πως η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής μπορεί να εκδηλωθεί ακόμη και μέσω της μη καταβολής μέρους της διατροφής, ή μέσω καθυστέρησης στην καταβολή της. Η αστική δίωξη για αυτό το αδίκημα ενεργείται κατόπιν καταγγελίας και όχι αυτοβούλως.
Ο δικαιούχος της διατροφής μπορεί να ζητήσει την καταβολή της μέσω νομικής διαδικασίας στο αρμόδιο δικαστήριο. Σε περίπτωση που ο υπόχρεος αρνηθεί να εκπληρώσει την υποχρέωσή του, ο δικαιούχος μπορεί να αιτηθεί την αναγκαστική εκτέλεση της δικαστικής απόφασης.
Εκτός από την ποινική δίωξη, ο δικαιούχος της διατροφής μπορεί να απαιτήσει αποζημίωση για την ψυχολογική βλάβη που υπέστη λόγω της έλλειψης διατροφής.
Συχνά, η παραβίαση αυτή της υποχρέωσης διατροφής συμβαίνει στην πράξη. Οι λόγοι για αυτό μπορεί να είναι ποικίλοι, όπως οικονομικά προβλήματα, προσωπικές δυσκολίες ή συγκρούσεις μεταξύ των ενεχόμενων.
Για να αποφευχθεί η παραβίαση της υποχρέωσης διατροφής, είναι σημαντικό ο υποχρεούμενος να καταβάλει τη διατροφή που οφείλει εγκαίρως και τακτικά. Σε περίπτωση που ο υποχρεούμενος αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες, μπορεί να επικοινωνήσει με τον δικαιούχο της διατροφής για να βρουν μια κοινή αποδεκτή λύση ή να προσπαθήσουν να αναθεωρήσουν την απόφαση που έχει ληφθεί αν έχουν πραγματικούς λόγους που δικαιολογούν αυτήν την αλλαγή και δεν υπήρχαν κατά την αρχική απόφαση.
Σημειώνουμε ότι, μετά την αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα το 2019, η παραβίαση μιας δικαστικής απόφασης που ρυθμίζει την επικοινωνία ενός γονέα με τα ανήλικα παιδιά του θεωρείται αδίκημα σύμφωνα με το άρθρο 169Α του Πολιτικού Κώδικα. Επιπλέον, το άρθρο 358 του Ποινικού Κώδικα απειλεί με ποινές τον γονέα που έχει υποχρέωση να παρέχει διατροφή, προστατεύοντας το παιδί από τον κίνδυνο της έλλειψης των απαραίτητων πόρων για τη συντήρησή του.
Για να εφαρμοστεί το άρθρο 358 του Ποινικού Κώδικα, πρέπει να ισχύουν τα εξής στοιχεία: (α) Υπάρχει νόμιμη υποχρέωση διατροφής βάσει του νόμου. (β) Αυτή η υποχρέωση έχει αναγνωριστεί προσωρινά με ένταλμα του δικαστηρίου. (γ) Ο γονέας ενεργεί με πρόθεση να παραβιάσει αυτήν την υποχρέωση. (δ) Ο ανήλικος παιδί υποφέρει από στερήσεις ή χρειάζεται τη βοήθεια άλλων εξαιτίας αυτής της παραβίασης. (ε) Ο γονέας ενεργεί εκ προθέσεως.
Σχετικά με την προϋπόθεση για την υποχρέωση διατροφής βάσει του νόμου, αυτή πρέπει να πηγάζει από τον γάμο, το διαζύγιο, τις συγγενικές σχέσεις εξ αίματος σε κατ’ ευθεία γραμμή ή από τις αδελφές, όπως ορίζονται στους νόμους. Δεν αρκεί να υπάρχει συμφωνία ή διαθήκη για την υποχρέωση διατροφής.
Περαιτέρω, η υποχρέωση που αναφέρεται πρέπει να έχει προηγουμένως αναγνωριστεί, έστω και προσωρινά, μέσω εκτελεστικού τίτλου, όπως ορίζεται στο άρθρο 904 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Ειδικότερα, αρκεί να υπάρχει απόφαση για την εφαρμογή προσωρινών μέτρων που διατηρεί την ισχύ της μέχρι την εκδίκαση του ζητήματος σχετικά με τη διατροφή. Αυτό θα ισχύει, πάντως, μόνο αν η απόφαση δεν έχει ανακληθεί ή δεν έχει λήξει αυτοδικαίως λόγω μη τήρησης της προθεσμίας 60 ημερών για την άσκηση κύριας αγωγής σύμφωνα με το άρθρο 693 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας. Ο δικηγόρος διαζυγίων θα σας δώσει περισσότερες πληροφορίες.
Όσον αφορά την πρόθεση του υποχρεούμενου να παραβιάσει την υποχρέωσή του, πρέπει να σημειώσουμε ότι αυτός πρέπει να ενεργεί με κακόβουλο τρόπο, με κακή πρόθεση και κακοήθεια, με σκοπό να αποφύγει την παροχή της απαραίτητης στήριξης στον δικαιούχο για τη ζωή του. Δεν αρκεί απλά η απροσεξία ή η οικονομική ανικανότητα του υποχρεούμενου, και το Δικαστήριο θα εξετάσει την οικονομική του κατάσταση και την επαγγελματική του δραστηριότητα για να αξιολογήσει αν έχει μερική δυνατότητα να παράσχει την απαιτούμενη υποστήριξη.
Τέλος, απαιτείται να υπάρχουν αποδείξεις ότι ο δικαιούχος έχει υποστεί στερήσεις ή έχει αναγκαστεί να βασίζεται σε τρίτους για την επιβίωσή του, ακόμη και αν αυτοί οι τρίτοι είναι υποχρεωμένοι προς διατροφή, είτε είναι συγγενείς, είτε όχι. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η στήριξη πρέπει να αναφέρεται σε όλες τις πτυχές της ζωής, όπως τροφή, στέγη, εκπαίδευση, ψυχαγωγία κλπ., και όχι μόνο στα βασικά στοιχεία επιβίωσης. Η βοήθεια από τρίτους περιλαμβάνει την παροχή βοήθειας από άλλα άτομα, είτε είναι συγγενείς, φίλοι, είτε είναι μέρος της κρατικής κοινωνικής πρόνοιας ή ιδρυμάτων, υπό την προϋπόθεση ότι αποτελεί εξωτερικό όρο για την υπόθεση.